مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و آموزش مهارت‌های خودتعیین‌گری بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان افسرده

چکیده

هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی دو رویکرد روان‌شناختی، یعنی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و آموزش مهارت‌های خودتعیین‌گری، بر افزایش انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان افسرده بود. این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون–پس‌آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۱–۱۴۰۲ بود. از میان آنان، ۴۰ نفر که در پرسشنامه افسردگی بک نمره خفیف تا متوسط کسب کردند به‌صورت تصادفی انتخاب و در سه گروه جایگزین شدند: گروه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (۸ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای)، گروه آموزش مهارت‌های خودتعیین‌گری (۱۲ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای)، و گروه کنترل. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه استاندارد انگیزش تحصیلی هارتر بود. داده‌ها با آزمون کوواریانس تک‌متغیره و چندمتغیره (ANCOVA, MANCOVA) و آزمون تعقیبی بونفرونی تحلیل شدند. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد هر دو مداخله به‌طور معناداری باعث افزایش انگیزش تحصیلی در مقایسه با گروه کنترل شدند (p < 0.001). اثر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد قوی‌تر از آموزش مهارت‌های خودتعیین‌گری بود (F = 35.67, η² = 0.48 در برابر F = 29.12, η² = 0.44). آزمون بونفرونی نیز اختلاف معناداری میان دو گروه آزمایشی تأیید کرد (p = 0.018). نتایج نشان داد هر دو رویکرد موجب افزایش انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان افسرده می‌شوند، اما درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد اثربخشی بیشتری دارد. این یافته‌ها اهمیت به‌کارگیری مداخلات ترکیبی مبتنی بر پذیرش و خودتعیین‌گری را در افزایش انگیزش و سلامت روان تحصیلی دانش‌آموزان تأیید می‌کند.