بررسی مؤلفه‌های تجربی انگیزش برای ترک وابستگی در معتادان سابق: تحلیل مضمون تفسیری

چکیده

هدف این پژوهش، شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های تجربی انگیزش برای ترک وابستگی به مواد مخدر در افراد بهبود‌یافته با رویکرد تحلیل مضمون تفسیری است. این مطالعه با روش کیفی و رویکرد تحلیل مضمون تفسیری انجام شد. شرکت‌کنندگان شامل ۲۲ نفر از معتادان سابق ساکن تهران بودند که به‌صورت هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته بود که به‌طور عمیق تجربه زیسته افراد از انگیزش برای ترک را بررسی می‌کرد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار NVivo تحلیل و مضامین اصلی، زیرمضامین و مفاهیم استخراج شدند. یافته‌ها نشان دادند که انگیزش برای ترک مواد مخدر بر اساس سه محور اصلی شکل می‌گیرد: «تجربه بحران وجودی»، «نیروهای انگیزشی درونی» و «پشتیبانی‌های بیرونی مؤثر». زیرمقوله‌هایی مانند احساس بی‌معنایی، مواجهه با مرگ، نیاز به بازتعریف هویت، اراده شخصی، حمایت خانوادگی و نقش گروه‌های همیار، در ساختار انگیزشی افراد برای ترک نقش مهمی داشتند. مشارکت‌کنندگان همچنین به نقش عوامل معنوی، تجربه رهایی، و پذیرش اجتماعی در حفظ انگیزش اشاره کردند. فرآیند انگیزش برای ترک اعتیاد در معتادان سابق، فرآیندی چندعاملی و پیچیده است که نیازمند درک عمیق از ابعاد روان‌شناختی، معنوی و اجتماعی تجربه فردی است. توجه به این مؤلفه‌ها می‌تواند به طراحی مداخلات مؤثرتر در حوزه درمان و بازتوانی اعتیاد کمک کند.