هم‌سنجی اثربخشی درمان شناختی‌رفتاری با و بدون تحریک فراجمجمه‌ای بر درماندگی روان‌شناختی در بیماران مبتلا به دردهای اسکلتی

چکیده

هدف این پژوهش مقایسه اثربخشی درمان شناختی‌رفتاری (CBT) به‌تنهایی و در ترکیب با تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز (tDCS) بر کاهش درماندگی روان‌شناختی بیماران مبتلا به دردهای اسکلتی بود. این مطالعه از نوع کاربردی و شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون–پس‌آزمون و پیگیری همراه با گروه کنترل ناهمتا انجام شد. تعداد ۴۵ بیمار با درد مزمن اسکلتی که حداقل سه ماه سابقه درد داشتند، به‌صورت هدفمند انتخاب و در سه گروه ۱۵ نفری شامل CBT همراه با tDCS، CBT بدون tDCS و کنترل گمارده شدند. گروه‌های آزمایش طی ۱۲ جلسه گروهی CBT بر اساس پروتکل مک‌فارلین دریافت کردند و گروه ترکیبی علاوه بر آن ۲۰ جلسه تحریک فراجمجمه‌ای با شدت ۲ میلی‌آمپر بر ناحیه دورسولترال پره‌فرونتال دریافت نمود. درماندگی روان‌شناختی با مقیاس DASS-21 اندازه‌گیری و داده‌ها با تحلیل کوواریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون‌های تعقیبی بنفرونی در نرم‌افزار SPSS نسخه ۲۶ تحلیل شد. تحلیل کوواریانس نشان داد اثر گروه بر درماندگی روان‌شناختی معنادار است (F=123.79، p<0.001، η²=0.864). هر دو گروه CBT با و بدون tDCS نسبت به گروه کنترل کاهش معنادار درماندگی روان‌شناختی داشتند (p<0.001). تفاوت بین دو گروه آزمایشی از نظر آماری معنادار نبود (p=1.000)، اما کاهش در گروه ترکیبی اندکی بیشتر بود. CBT به‌تنهایی روشی اثربخش برای کاهش درماندگی روان‌شناختی در بیماران با دردهای اسکلتی است و افزودن tDCS می‌تواند بهبود بالینی بیشتری ایجاد کند، هرچند برای اثبات برتری آماری نیاز به مطالعات گسترده‌تر و دقیق‌تر است.