مطالعه زمینه‌ای تعاملات قدرت در فرایند درمان روان‌شناختی در نوجوانان نافرمان

چکیده

هدف این پژوهش، تبیین تعاملات قدرت در فرایند درمان روان‌شناختی نوجوانان نافرمان با رویکرد نظریه‌پردازی زمینه‌ای و از منظر تجربه زیسته نوجوانان است. این مطالعه کیفی با روش نظریه‌پردازی زمینه‌ای انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته با 16 نوجوان دارای اختلال نافرمانی مقابله‌ای در شهر تهران گردآوری شد. مشارکت‌کنندگان با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و فرایند گردآوری داده‌ها تا اشباع نظری ادامه یافت. کلیه مصاحبه‌ها ضبط، پیاده‌سازی و با استفاده از نرم‌افزار NVivo تحلیل شد. تحلیل داده‌ها با بهره‌گیری از سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی طبق رویکرد اشتراوس و کوربین انجام گرفت. تحلیل داده‌ها به شناسایی سه مقوله اصلی منجر شد: تجربه قدرت‌ورزی نوجوان، موقعیت قدرت درمانگر، و تنش‌های بین‌فردی در فضای درمانی. در مجموع، 15 زیرمقوله و بیش از 70 مفهوم (کد باز) شناسایی شد. یافته‌ها نشان داد نوجوانان با استفاده از الگوهای مقاومت فعال، منفعل و نمادین در تلاش‌اند کنترل رابطه درمانی را در دست گیرند، در حالی که درمانگران با استفاده از قدرت نرم، تنظیم رابطه و مواجهه مستقیم به مدیریت این چالش‌ها می‌پردازند. تعاملات قدرت در فرایند درمان نوجوانان نافرمان، فراتر از مقاومت سطحی، نشانگر پویایی‌های عمیق روانی و هویتی است. درک این تعاملات می‌تواند به بهبود اتحاد درمانی و اثربخشی مداخلات روان‌شناختی کمک کند. درمانگران باید با شناخت الگوهای مقاومت و حساسیت فرهنگی، رویکردی انعطاف‌پذیر و همدلانه در مواجهه با این نوجوانان اتخاذ کنند.