اثربخشی درمان هیجان‌مدار بر رشد اخلاقی و تکانش‌گری در کودکان

چکیده

هدف این پژوهش بررسی میزان اثربخشی درمان هیجان‌مدار بر رشد اخلاقی و کاهش تکانش‌گری در کودکان بود. پژوهش حاضر از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه کنترل و آزمایش است. جامعه آماری شامل کودکان مقطع اول ابتدایی مراجعه‌کننده به کلینیک‌های روانشناسی شهر تنکابن در نیمه اول سال ۱۴۰۳ بود. تعداد ۳۰ کودک به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (۱۵ نفر) و کنترل (۱۵ نفر) گمارده شدند. گروه آزمایش در ده جلسه درمان هیجان‌مدار بر اساس الگوی الیوت (۲۰۰۱) شرکت کرد. ابزارها شامل پرسشنامه رشد اخلاقی لطف‌آبادی و همکاران (۱۳۹۰) و مقیاس تکانش‌گری بارت (۱۹۹۵) بود. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیره و تک‌متغیره (MANCOVA و ANCOVA) در نرم‌افزار SPSS-26 تحلیل شدند. نتایج نشان داد درمان هیجان‌مدار تأثیر معناداری بر افزایش رشد اخلاقی و کاهش تکانش‌گری کودکان دارد (p<0.05). بر اساس نتایج آزمون‌های آماری، 63.9 درصد از بهبود در رشد اخلاقی و 58.6 درصد از کاهش رفتارهای تکانشی ناشی از اثر مستقیم درمان هیجان‌مدار بود. همچنین، آزمون‌های چندمتغیره نشان دادند که تفاوت بین دو گروه آزمایش و کنترل در تمامی مؤلفه‌های رشد اخلاقی (اخلاق زیست‌محیطی، فردی، خانوادگی، اجتماعی، انسانی و متعالی) و مؤلفه‌های تکانش‌گری (شناختی، حرکتی و عدم برنامه‌ریزی) در سطح معناداری 0.001>p تأیید شد. درمان هیجان‌مدار با افزایش آگاهی هیجانی و توانایی تنظیم احساسات، موجب تقویت خودنظارتی، کاهش واکنش‌های تکانشی، و رشد قضاوت اخلاقی در کودکان می‌شود. این درمان با تأثیر بر شبکه‌های عصبی مسئول کنترل هیجان و تصمیم‌گیری، به رشد شناختی و اخلاقی کودکان کمک می‌کند. بر این اساس، درمان هیجان‌مدار می‌تواند به عنوان مداخله‌ای مؤثر در بهبود رفتارهای اجتماعی و تحولی کودکان مورد استفاده قرار گیرد.