تحلیل روایت تجربه شکست درمانی در درمان‌های شناختی–رفتاری: مواجهه، بازسازی، معنا

چکیده

هدف این پژوهش، واکاوی روایت تجربه شکست درمانی در درمان‌های شناختی–رفتاری و تبیین ابعاد مواجهه، بازسازی و معنایابی این پدیده در مراجعان بود. مطالعه حاضر با رویکرد کیفی و مبتنی بر تحلیل روایت انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۲۷ نفر از مراجعان مراکز روان‌درمانی در شهر تهران که تجربه شکست در درمان شناختی–رفتاری داشتند جمع‌آوری گردید. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند و تا زمان اشباع نظری انجام شد. متن مصاحبه‌ها به صورت کلمه به کلمه پیاده‌سازی و با کمک نرم‌افزار NVivo تحلیل شد. برای اعتبارسنجی یافته‌ها از بازبینی مشارکت‌کنندگان و مرور همتایان استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان داد تجربه شکست درمانی دارای سه مضمون اصلی شامل «مواجهه با شکست» (ناامیدی، بحران هویتی، واکنش‌های هیجانی منفی و قطع درمان)، «بازسازی پس از شکست» (جست‌وجوی درمان‌های جایگزین، بازاندیشی در انتظارات، یادگیری از خطاها و بازیابی منابع حمایتی) و «معنایابی شکست» (تفسیر فلسفی، رشد روان‌شناختی، بازنگری ارزش‌ها و انتقال تجربه) است. مشارکت‌کنندگان، شکست درمانی را همزمان به مثابه عامل بحران و فرصتی برای رشد و معناجویی بازتعریف کردند. شکست درمانی در رویکرد شناختی–رفتاری صرفاً یک رویداد منفی تلقی نمی‌شود، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز بازسازی هویت، رشد فردی و تقویت تاب‌آوری باشد. شناخت روایت بیماران از این تجربه می‌تواند به ارتقاء کیفیت مداخلات روان‌شناختی و تقویت حمایت بالینی منجر شود.