واکاوی ابعاد پنهان احساس شرم مزمن در نوجوانان دچار اضطراب عملکردی

چکیده

هدف از این پژوهش، واکاوی ابعاد پنهان احساس شرم مزمن در نوجوانان مبتلا به اضطراب عملکردی با استفاده از رویکردی کیفی و پدیدارشناختی بود. این مطالعه با رویکرد کیفی پدیدارشناسی و با بهره‌گیری از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته انجام شد. جامعه پژوهش شامل نوجوانان ۱۴ تا ۱۸ ساله ساکن تهران با تشخیص اضطراب عملکردی بود که از طریق نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. با انجام ۱۸ مصاحبه و رسیدن به اشباع نظری، داده‌ها جمع‌آوری شدند. تحلیل داده‌ها با روش تحلیل مضمون و به کمک نرم‌افزار NVivo انجام گرفت. اعتبار پژوهش از طریق بازبینی مشارکت‌کنندگان و تحلیل همکاران پژوهشی تأمین شد. تحلیل داده‌ها منجر به استخراج سه مقوله اصلی شد: (۱) تجربه درونی شرم مزمن، (۲) پویایی‌های خانوادگی و بین‌فردی، و (۳) راهبردهای ناکارآمد مقابله‌ای. زیرمقوله‌هایی مانند خودارزیابی منفی، ذهن‌آگاهی منفی از خود، سبک تربیتی سرزنش‌گر، طرد اجتماعی و اجتناب رفتاری در روایت‌های نوجوانان به‌وضوح مشاهده شد. مشارکت‌کنندگان احساس کردند که شرم، تجربه‌ای پایدار و درونی‌شده است که عملکرد، ارتباطات و هویت آنان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. شرم مزمن در نوجوانان دچار اضطراب عملکردی، ساختاری پیچیده از عوامل درونی و بین‌فردی دارد و با راهبردهای مقابله‌ای ناسازگار همراه است. این نتایج بر اهمیت طراحی مداخلات روانی-اجتماعی، آموزش والدین و ایجاد فضای امن در مدارس برای کاهش شرم و ارتقاء سلامت روان نوجوانان تأکید دارند.