بررسی روایت‌های هویتی بیماران درگیر با تجربه زیسته وابستگی به دارو

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی روایت‌های هویتی بیماران درگیر با تجربه زیسته وابستگی به دارو و شناسایی ابعاد، چالش‌ها و فرایندهای بازسازی هویت در بستر درمان بود. این مطالعه به روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۸ بیمار وابسته به دارو در شهر تهران گردآوری شد. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار Nvivo تحلیل و کدگذاری شد و از تحلیل محتوای مضمون‌محور برای استخراج مقولات اصلی و زیرمقوله‌ها استفاده شد. تحلیل داده‌ها منجر به شناسایی سه مقوله اصلی شامل «فروپاشی هویت فردی»، «بازسازی هویت در فرایند درمان» و «تنش میان هویت سابق و جدید» شد. این مقوله‌ها دربرگیرنده زیرمقوله‌هایی چون خودپنداره منفی، درونی‌سازی انگ، بازتعریف نقش‌های اجتماعی، معنابخشی مجدد به تجربه، و گسست روایت زندگی بودند. بیماران تجربه‌های متنوعی از بی‌هویتی، تلاش برای بازسازی خود، و درگیری با قضاوت‌های اجتماعی و فرهنگی را بیان کردند. بسیاری از آن‌ها فرآیند بازسازی هویت را مستلزم پذیرش، حمایت درمانی، و فرصت‌های اجتماعی می‌دانستند. هویت بیماران وابسته به دارو تحت تأثیر مستقیم تجربه وابستگی قرار گرفته و در معرض فروپاشی، بازتعریف و تعلیق قرار دارد. توجه به ابعاد هویتی در مداخلات درمانی می‌تواند نقشی کلیدی در موفقیت فرایند درمان و پیشگیری از بازگشت به مصرف ایفا کند. تقویت روایت‌های جایگزین، کاهش انگ اجتماعی و فراهم‌سازی بسترهای اجتماعی حمایت‌گر از الزامات کلینیکی و اجتماعی این حوزه است.