واکاوی سازوکارهای خودآگاهی در بازیابی روانی پس از روان‌پریشی حاد

چکیده

هدف پژوهش حاضر، شناسایی و واکاوی سازوکارهای خودآگاهی در فرایند بازیابی روانی افراد دارای تجربه روان‌پریشی حاد است. این مطالعه با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۶ شرکت‌کننده با تجربه روان‌پریشی حاد در شهر تهران گردآوری شدند. انتخاب شرکت‌کنندگان به‌صورت هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. کلیه مصاحبه‌ها ضبط و واژه‌پردازی شده و تحلیل داده‌ها با بهره‌گیری از نرم‌افزار NVivo و در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. تحلیل داده‌ها منجر به استخراج سه مقوله اصلی شد: «بازشناسی خود پس از روان‌پریشی»، «سازوکارهای خودتنظیمی هیجانی» و «معناپردازی و امید در فرایند بازیابی». در هر مقوله، زیرمقوله‌هایی نظیر تجربه گسست هویتی، بیداری آگاهی بدنی، مواجهه با هیجانات منفی، تکیه بر حمایت‌های هیجانی، هدف‌گذاری مجدد، و بازسازی روایت شخصی شناسایی شد. نقل‌قول‌های مشارکت‌کنندگان حاکی از تجربه‌ای پیچیده، تدریجی و چندلایه از بازگشت به انسجام روانی بود. یافته‌ها نشان می‌دهند که خودآگاهی، عنصری بنیادین در مسیر بهبود روانی پس از روان‌پریشی است که در سطوح شناختی، هیجانی، بدنی، اجتماعی و معنایی فعال می‌شود. مداخلات درمانی که این ابعاد را تقویت کنند، می‌توانند به تسریع روند بازیابی و بازسازی هویت روانی فرد کمک کنند.